Lễ hội đền Din tại Nam Định

Cá Trắm đen là một lễ vật không thể không có trong lễ hội đền Din, đặc biệt là lễ rước ngày chính kỵ ngày mùng 10 tháng Chạp, mà nhân dân trong vùng vẫn thường gọi là lễ rước cá. Những con cá trắm được chọn phải là con cá trắm to ít nhất cũng phải được từ 4 vồ trở lên ( vồ ở đây được tính bằng chiều ngang của 4 đầu ngón tay của người đã trưởng thành sau khoanh tròn lên cổ cá). Nếu con cá nào đạt từ 4 vồ trở lên thì là những con cá đạt yêu cầu. Xã nào chọn được 3 con cá đều, to là một điều rất khó. Song đây cũng chính là niềm tự hào kiêu hãnh của nhân dân xã, nhân dân xã đó đã chứng tỏ những tâm tư nguyện vọng của mình khi dâng lên đức thánh Long Kiều một sản vật linh thiêng và mong ước điều lành sẽ đến với họ trong năm đó.

Sáng ngày mùng 10 tháng Chạp, 3 con cá trắm sống sẽ được đưa lên kiệu, đi đầu đám rước đó là đội múa rồng, rồi đến người cầm cờ hội, 2 hàng cờ ngũ sắc, tiếp đến là chiêng, trống, bát biểu và phường bát âm đến đội múa sanh tiền và đến kiệu cá, sau kiệu là đoàn kỳ hào và nhân dân. Hai bên đường các gia đình bày hương án và lễ vật ở cửa nhà để lễ vọng các thần. Đoàn rước kéo dài theo thứ tự: bái Dương, Trang Trữ, Hiệp Luật và Cổ Lũng. Những âm thanh của chiêng, của trống hòa với nhạc kèn và tiếng hô, gọi của người chỉ huy khiêng kiệu khiến cho không khí ngày hội thêm tưng bừng và náo nhiệt cả một vùng.

Đoàn rước đến sân đình các làng cử những trai tráng của làng mình bế cá vào tế thánh (cá được bọc lấy bụng bằng các bao mới đầu quay lên phía trên). Cứ điểm trống tế thì lại vuốt đuôi cá một lần. Tế xong, con to nhất thì phần cho người hành tế, con thứ nhì thì phần cho kỳ hào, con thứ ba phần cho người làm cỗ. Ngày nay 4 xã xưa đã hình thành 19 xóm vào ngày hội thì cả 19 xóm đều tham gia rước kiệu lên đền tế Thành Hoàng, các nghi thức vẫn còn được giữ nguyên bản.

Lễ tế Cá 

Tục thi cỗ ở lễ hội đền Din không chỉ dừng lại ở một loại cỗ mà thi rất nhiều thể loại như: " Cỗ các", " Cỗ ngọc", " cỗ đồ đường", " giò chả"," bánh dầy", " bánh chưng"... nếu chúng ta đến chiêm ngưỡng các loại cỗ trong lễ hội đền Din thật kỹ, một cách nghiêm túc thì mới có thể thấy hết được giá trị tinh thần và vật chất của những lễ vật ở trong lễ hội này. Người dân ở nơi đây rất coi trọng quy trình làm cỗ và làm bánh để dâng thánh. Từ khi trồng lúa đến khi thu hoạch, xay lúa, giã gạo, chọn gạo, gói bánh, luộc bánh đều phải do bàn tay khéo léo của những người đàn ông nơi đây theo quy đinh của làng thì những người phụ nữ không được tham gia, thậm chí kể cả củi đun và lá dong lá chuối cũng có khu vực riêng, nước được sử dụng cho việc làm bánh cũng phải dùng từ giếng nước của đền Thánh, nơi nào, địa phương nào vi phạm thì coi như vi phạm luật của làng và sẽ không được tham gia vào lễ hội dâng thánh. Cỗ đồ đường ở lễ hội đền Din được làm rất công phu. Cỗ Đồ đường gồm có năm loại bánh: bánh nếp, bánh khoai, bánh giáo, bánh ngũ sắc và bánh gai. Năm loại bánh này có nhiều loại phải làm hết sức công phu và thời gian làm bánh kéo dài suốt 4 đến 5 tháng. Sau đó đóng 5 loại bánh trên vào một cái khuôn hình vuông. Các loại bánh được bày trên một mâm cùng với 5 bát chè và 1 đĩa sôi vò là đã được một mâm cỗ đồ đường đạt chất lượng cao, đây là một trong các loại cỗ dâng thánh để tỏ lòng thành kính với đức thánh Long Kiều, đồng thời cũng là niềm kiêu hãnh của nhân dân địa phương.

Kiều, đồng thời là niềm kiêu hãnh của những người dân địa phương. Cỗ mặn trong ngày hội đền Din từ xưa đến nay có rất nhiều món ngon nhưng không thể thiếu được tám loại giò đó là: Giò thủ, giò chân, giò lá lật, giò chả hoa, giò lựu, giò lòng, giò lụa và giò lây. Phương thức làm giò không chỉ dừng ở những thao tác đơn thuần mà nó đã được người dân nâng lên thành nghệ thuật, thành những bí quyết nhà nghề chỉ truyền cho những người được tín nhiệm của hàng tổng và hàng xã. Các loại giò ở đây đều được làm bằng tay, giã bằng cối đá và chày gỗ chứ không được dùng máy để xay thịt. Tám loại giò này đều mang những đặc trưng khác nhau, có chất lượng cao và đều mang tính nghệ thuật từ bàn tay khối óc sáng tạo của những người dân tổng Bái Dương.

Cỗ giò 

Lễ hội đền Din- Nam Dương, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định có rất nhiều nội dung với những trò vui và nhiều môn thi hấp dẫn, song tục rước cá Trắm và tục thi cố là những lễ tục rất độc đáo và đặc sắn. Những tục rước cá và thi cỗ sẽ mãi mãi duy trì, phát triển và trở thành một phong tục đẹp của văn hóa truyền thống, văn hóa ẩm thực của cuộc sống hiện đại hôm nay./.