Hội chùa Lương tại Nam Định

Phần Lễ bao gồm: Lễ kỳ yên, cầu phúc, lễ phật và rước kiệu. Phần rước, là phần rất đặc trưng và thú vị. Đội rước đến từ khắp các xóm và các xã của Huyện Hải Hậu, các hội tập phúc (Hội tập phúc là nơi có thờ các bà Chúa. Đoàn rước sẽ rất đông, và kéo dài đến tận vài cây số, và sẽ tiến hành rước vòng quanh xã. Trong lễ rước thì những người tới tham gia phải ăn mặc rất trang nghiêm, tất cả đều vận những bộ đồ được thiết kế dành riêng cho nghi lễ rước. Mỗi một đoàn tham gia đều có đầy đủ các loại kiệu như: Nhang án, kiều võng, đội bảo về, đội cờ, đội kèn, đội trống và cả đội khênh các kiệu.

Về Phần Hội, là phần mang nét văn hóa đặc trưng của dân tộc Việt Nam như: chơi cờ, kéo co, lên đồng, hát chèo, hát đối, hát văn....

Chùa Lương hay còn gọi là chùa trăm gian có tên chữ là Phúc Lâm Tự tọa, chùa được xây dựng vào đời vua Lê Hồng Thuận (1509-1515) vào cuối thế kỷ 15 đầu thế kỷ 16. Chùa Lương lúc đầu có quy mô rất nhỏ, sau nhiều lần trùng tu chùa cũng đã lớn dần. Hàng chữ được ghi trên thượng lương “Dương hoà nguyên niên” (1634), theo bia khắc năm Chính Hoà thứ ba (1682), và năm thứ năm (1684) cho biết đã có việc tu sửa chùa và dựng thêm hai dãy hành lang Đông, Tây, và đồ thờ tự làm bằng đá. Các tấm bia có niên hiệu Vĩnh Thịnh, Vĩnh Khánh và Cảnh Thịnh ghi chép lại việc dựng thêm thượng điện, tiền đường, tam quan, nội các và tượng tam thế. Sang thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 chùa vẫn tiếp tục được tu sửa, và lần tu sửa lớn nhất đó là đã đổi hướng chùa ra phía Nam.

Chùa hiện có quy mô rất lớn, chùa gồm 100 gian, mang phong cách kiến trúc dân tộc của rất nhiều thời đại, nhưng đậm nét nhất đó là phong cách của nhà Nguyễn vào thế kỷ 17 và 18. Chùa được dựng trên thế đất đẹp và thoáng. Trước chùa là một hồ nước trong xanh, rộng hàng ngàn mẫu giống như một tấm gương in bóng tam quan, “Thiên thạch đài trụ”, cùng với các cây cổ thụ càng tôn thêm vẻ đẹp của tổng thể công trình. Khuôn viên chùa Lương có thể chia thành hai khu vực gắn bó chặt chẽ với nhau.

Những công trình quan trọng đều tập trung trong hai khu vực chính tất cả gồm có 49 gian bao gồm: Tiền đường, gác chuông, tam bảo,  hậu đường và hai dãy hàng lang Đông Tây được liên kết lại với nhau theo nối giao mái, bắt vần, đã tạo nên một tổng thể kiến trúc hài hoà. Vật liệu xây tường và lợp mái được dùng là gạch Bát Tràng vuông kích thước là 30cm x 30 cm và là gói ta.

Nổi bật hơn cả đó là tiền đường năm gian bảo lưu kiến trúc đậm đà ở thời hậu Lê. Công trình không vươn theo trục dọc (chiều cao ) mà công trình phát triển theo trục ngang (chiều rộng ) nên công trình có dáng thấp với mái ngói uốn cong mềm mại. Kiến trúc được thực hiện theo kiểu: bẩy, kẻ, trụ non, câu đầu-là thứ kiến trúc tiêu biểu của hai thế kỷ 17 và thế kỷ 18.

Khu vực thứ hai đó là chùa Lương bao gồm nhà tổ “Quan âm các” nhà khách, tăng phòng, nhà trọ và nhà bếp… bao gồm có 49 gian lớn, nhỏ cũng được xây dựng theo phong cách kiến trúc cổ truyền của dân tộc. Phía Bắc của ngôi chùa có hàng chục tháp mộ, gắn với tổng thể kiến trúc của ngôi chùa. Khách đến tham quan sẽ cảm thấy rất thú vị trước giếng nước ở chùa Lương bởi sự độc đáo: Thành giếng được tạo thành bằng những chiếc cối đá được xếp vòng tròn chồng từng lớp nên nhau. Nước giếng thì trong vắt và tinh khiết, vẫn thường được dùng để đồ xôi sửa lễ cúng Phật.

Tổng thể kiến trúc của chùa Lương, đặc biệt là ở khu vực chính đã thể hiện được trình độ điêu luyện và khiếu thẩm mỹ tinh tế của những người nghệ nhân dân gian. Tài nghệ ấy được biểu lộ trên rất nhiều khía cạnh. Đó là việc tạo nên bộ khung của các hạng mục của công trình, đảm bảo được sự chắc chắn và đảm bảo độ bền vững qua nhiều thế kỷ mà vẫn nhẹ nhàng và thánh thoát. Kỹ thuật nắp ráp, làm mộng mẹo ở trình độ cao đã làm cho các thành phần kiến trúc được liên kết với nhau rất khít mộng, mặc dù ngôi chùa đã trải qua rất nhiều lần tu sửa. Đó còn là tài nghệ trong việc tạo dáng các đầu đao, con kìm, trụ, đấu, con giường, bắp quả, cách gia công đường hoành, lá mái, soi chỉ và các góc…

Hội chùa Lương tại Nam Định

Nghệ thuật điêu khắc ở đây cũng rất đặc sắc. Trên các thành phần kiến trúc, nhất là các vì của toà tiền đường tập trung chạm khắc hình tượng của con rồng với nhiều tư thế khác nhau như: rồng cuốn thuỷ, rồng chầu mặt nguyệt, rồng ngậm ngọc, rồng vuốt râu, rồng cùng ngựa chim cá vui đùa, trúc hoa long, rồng bay. Nổi bật đó là hình ảnh “hổ phù” vừa oai phong lại vừa đẹp đẽ.

Câu đối chữ bay

Câu đối của chùa Lương được khắc vẽ rất công phu, nội dung là phản ánh lòng tự hào dân tộc của

người Quần Anh, chẳng hạn như câu sau:

Khí sĩ thứ khâm sùng, bất tự Hán-Minh đế thuỷ

Dữ kiền khôn trường tại, khởi ư Đường Hiến tôn chung

Tạm dịch là:

Khởi sự sùng kính không phải từ thời Hán- Minh bắt đầu

Cùng đất trời còn mãi, há phải đến thời Đường Hiến Tôn là hết

Tượng Phật ở trong chùa được đặt trên một hệ thống cầu sàn, tạo dáng rất sinh động và gần gũi với đời thường. Các pho tượng có kích thước lớn như tứ vị Bồ tát, A Di Đà, Bát vị kim cương và hộ pháp càng thể hiện đậm nét phong cách và tài hoa nghệ thuật. Ngoài tượng Phật có giá trị nghệ thuật thì còn phải kể đến 3 pho tượng Tam Thánh, tượng ông tổ khai sáng, các khám thờ và tượng thờ khác.

Trò chơi dân gian trong họi Chùa Lương

Hai dãy hành lang Đông, Tây là nơi để lưu giữ một khối lượng lớn những văn bia có giá trị về nhiều mặt. Tổng số có khoảng gần 40 bia, theo hình thức có thể chia thành hai khối: “Bia vuông tạc tượng, bia tròn ghi công”. Nội dung của văn bia rất phong phú, ngoài các bia hậu có nghi công sức đóng góp xây dựng chùa, bia còn ôn lại công lao khai sáng của 4 ông tổ cho biết số lần đã trùng tu, nâng cấp lại ngôi chùa, quá trình khai hoang lấn biển và phản ánh nhiều mặt cuộc sống của những người dân Quân Anh…Với một khối lượng bia nhiều như thế nên tiền nhân đất Quần Anh đã phân chia thành 3 nhóm để tiện cho việc tra cứa căn cứ vào niên hiệu đời vua, bia được dựng theo các nhóm đó là: Nhóm Hồng Thuận, nhóm Chính Hoà và nhóm Cảnh Hưng./.