Phát huy bản sắc văn hóa Tây Nguyên trong Festival hoa 2011

Địa điểm và lực lượng để thực hiện tốt nhất nhiệm vụ này là Bảo tàng Lâm Đồng, toạ lạc trên một ngọn đồi biệt  lập rộng khoảng 3 ha ở số 4, Hùng Vương, Đà Lạt, gồm đồi thông, thảm cỏ, vườn hoa và các tiểu cảnh . Khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, trữ tình của Bảo tàng chính là địa điểm lý tưởng để thiết kế không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên, mà trung tâm là lễ hội hoa.

Hiện nay, Bảo tàng đang dành khoảng 1/4 diện tích để trưng bày về văn hoá truyền thống của người Mạ, người Cơ Ho, người Chu Ru. Nơi đây đã tái hiện toàn bộ đời sống từ ăn, mặc, ở, đi lại, vui chơi, giải trí, tang ma của ba tộc người bản địa Tây Nguyên và còn được bổ sung, giải thích bởi nhiều bộ phim tài liệu về các chủ đề như nghề dệt thổ cẩm, nghề rèn sắt, nghề đúc nhẫn bạc, nghề nặn nồi đất và các bộ phim tài liệu về lễ đâm trâu, lễ bỏ mả, lễ mừng lúa mới... 

Bảo tàng Lâm Đồng dành khoảng 1/4 diện tích để trưng bày về văn hoá truyền thống của người Mạ, người Cơ Ho, người Chu Ru...

Ngoài phòng trưng bày, Bảo tàng đã xây dựng hai ngôi nhà sàn, trong đó một nhà của người Cơ Ho, một nhà còn lại là của người Mạ. Không gian trong mỗi ngôi nhà đều thể hiện những nét truyền thống, những đặc trưng cơ bản với sắc thái của nếp sống nương rẫy - nếp sống chủ đạo và bao trùm lên toàn bộ các tộc người Tây Nguyên.

Để trở thành một trong những điểm đến của Festival hoa 2011, không gian Bảo tàng cần được đầu tư, trong đó trước hết là cơ bản hoàn thiện đề tài nghệ thuật kiến trúc. Một ngôi nhà trệt của người Mnôngar, vùng ven sông K’rông Nô huyện Đam Rông được đánh giá sẽ đáp ứng được tiêu chí bản sắc văn hoá vùng miền. Ngôi nhà này được xây dựng trên nền đất nện, 8 cột chính được tạc từ lõi gỗ căm xe, cà chí hoặc cẩm lai. Phần chân cột cách mặt đất 1m được gọt đẽo tỉ mỉ theo hình miệng cối giã gạo, tạo nên nét đẹp và sự vững chãi. Gian nhà bếp được dồn về phía cuối của căn nhà và bên trên bếp lửa, người ta làm một kho đựng lúa. Vách lồ ô chạy theo hai mái vòm đầu hồi đã tạo nên một ngôi nhà hình tròn. Mái nhà lợp bằng lá mây và toàn bộ cấu trúc của ngôi nhà được kết nối hoàn toàn bằng dây mây đã tạo độ dẻo dai, bền chắc cho công trình.

ngôi nhà trệt của người Mnôngar, vùng ven sông K’rông Nô huyện Đam Rông trong khuôn viên bảo tàng.

Trước mỗi ngôi nhà nơi đây đều dựng cây nêu - biểu tượng độc đáo của lễ hội Tây Nguyên. Mỗi tộc người đều có cách thể hiện thế giới tâm linh riêng của mình trên cây nêu. Đối với người dân nơi đây, tư duy thần bí với tín ngưỡng sơ khai mọi việc xung quanh con người đều có linh hồn đã nhân hoá hiện tượng thiên nhiên tạo ra nghi lễ, tương ứng với mỗi nghi lễ lại có một cây nêu khác nhau. Ví dụ như cây nêu trong lễ cầu mưa, lễ cúng lúa, lễ bỏ mả, lễ cưới, lễ đâm trâu… sẽ được phân biệt bởi các nét khắc tạc, độ cao thấp của cây nêu. Như vậy, cây nêu đẹp nhất thường là cây nêu trong các nghi lễ của cộng đồng. Ở Tây Nguyên, Lễ đâm trâu là một lễ hội lớn và tiêu biểu nhất của người dân nơi đây. Những trang trí trên cây nêu được tô màu không chỉ thể hiện tài năng sáng tạo nghệ thuật của người dân mà còn biểu hiện sắc thái riêng của từng tộc người.

Trong dịp này, ngành văn hoá sẽ tuyển chọn đội cồng chiêng đặc sắc nhất của các buôn làng đến tham dự Festival hoa. GS.TS Ngô Đức Thịnh - nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa dân gian Việt Nam cho biết: “Các dân tộc Tây Nguyên có tiềm năng nghệ thuật rất lớn, con người Tây Nguyên là con người có năng khiếu nghệ thuật với một nền nghệ thuật còn tươi mới đậm chất tự nhiên thuần khiết, hồn nhiên và mộc mạc. Nhiều nền nghệ thuật phát triển cao đã đánh mất và nay đang có khuynh hướng tìm trở lại chất tự nhiên ấy. Nhạc cụ gõ của Tây Nguyên thường gắn liền với các chất liệu tự nhiên,rất phong phú và đa dạng như tre, nứa, vỏ bầu, gỗ. Nhạc cụ gõ cũng là hiện tượng âm nhạc hoá âm thanh và tiết tấu của cuộc sống lao động mà đặc trưng là các hoạt động giã gạo chày tay, đàn tơ rưng nước, tơ rưng gió, krông pút… đều có nguồn gốc từ các dụng cụ đuổi thú trên nương rẫy. Trong đó, tiếng cồng chiêng là tiêu biểu. Cồng chiêng có mặt trong hầu hết các nghi lễ cộng đồng và nó đã gắn bó với mỗi con người ở đây từ khi cất tiếng khóc chào đời tới khi nhắm mắt xuôi tay”.

Nhạc cụ gỗ của người dân tộc

Không gian văn hóa cồng chiêng mang một giá trị văn hóa vượt trội và đã trở thành kiệt tác truyền khẩu và là di sản phi vật thể của nhân loại. Tại Tây Nguyên, âm thanh cồng chiêng luôn đi liền với nhảy múa nghi lễ. GS.TS Tô Ngọc Thanh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam cho biết: “Văn hóa âm nhạc cồng chiêng Tây Nguyên thể hiện tài năng sáng tạo văn hóa nghệ thuật ở đỉnh cao của các dân tộc người Tây Nguyên. Đó là sự sáng tạo văn hóa rất độc đáo của cư dân các dân tộc thiểu số nơi đây và cũng là đặc điểm rất cơ bản của vùng văn hóa Tây Nguyên. Mỗi một tộc người nơi đây đều có một hệ thống bài bản cồng chiêng gắn với các hệ thống nghi lễ vòng đời người, chu kỳ vòng đời cây trồng và các nghi lễ văn hóa tâm linh khác. Mỗi dân tộc, thậm chí ở mỗi ngành, mỗi plei, buôn, bon cư dân ở Tây Nguyên đều có những điệu múa riêng mà người nơi khác không dễ dàng biết được. Thường các vũ điệu truyền thống của từng plei, buôn, bon được thực hiện kế tiếp nhau, trên nền của cùng một bài nhạc chiêng hoặc là vài ba bài cùng tính chất”.

Cồng chiêng Tây Nguyên là tài sản tri thức vô giá của nhân loại. Việc tổ chức lễ hội cồng chiêng trong Festival hoa sẽ góp phần gìn giữ, bảo tồn và khôi phục các sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng lễ hội. Do vậy, việc tổ chức lễ hội còn nhằm giới thiệu di sản văn hóa Tây Nguyên, tôn vinh các nghệ nhân cồng chiêng đồng thời tạo cơ hội cho thế hệ trẻ tiếp xúc với tinh hoa văn hóa dân tộc. Đây chính là chiến lược phục hồi, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Tây Nguyên.

Theo  Báo Lâm Đồng