Hội đền Lương Văn Chánh tại Phú Yên

Danh nhân Lương Văn Chánh quê ở Thanh Hóa, lúc khởi nghiệp phò giúp vua Trịnh Tùng lập được nhiều chiến công nên được phong chức "Thiên võ vệ Đô chỉ huy sứ". Cuối thế kỷ XVI, Lương Văn Chánh theo Nguyễn Hoàng vào mở mang vùng đất phương Nam. Lập được nhiều công lớn, ông được thăng chức "Đặc tiến Phụ quốc Thượng tướng quân" tước Phù Nghĩa Hầu. Trong những năm từ 1578-1611, Lương Văn Chánh theo lệnh chúa Nguyễn Hoàng chiêu mộ lưu dân từ các vùng Thanh - Nghệ - Tĩnh và Thuận Quảng đưa vào vùng đất nằm giữa đèo Cù Mông và Đèo Cả khai hoang, lập làng hình thành nên vùng đất biên viễn phía Nam nước Đại Việt với tên gọi Trấn Biên. Đây là cơ sở để năm 1611, chúa Nguyễn thành lập phủ Phú Yên với 2 huyện Tuy Hòa và Đồng Xuân. 

Lương Văn Chánh mất ngày 19/9 (âm lịch), được suy tôn là Thành hoàng của vùng đất Phú Yên. Để tưởng nhớ công ơn to lớn của ông, mộ và đền thờ Lương Văn Chánh được xây dựng vào những năm 30 của thế kỳ XVII. Năm 1996, đền và mộ danh nhân Lương Văn Chánh được Bộ Văn hóa thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Ngày nay, đền thờ Lương Văn Chánh còn lưu giữ 14 sắc phong, sắc lệnh của các đời vua triều Lê và triều Nguyễn ban cho ông, đáng chú ý nhất là sắc lệnh 1597 của Nguyễn Hoàng giao Lương Văn Chánh chiêu tập lưu dân khai khẩn vùng đất nằm giữa đèo Cù Mông và đèo Cả. 

Lễ hội đền Lương Văn Chánh hàng năm thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương. Du khách có thể tham gia nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn trong lễ hội như đánh bài chòi, kéo co, bắt vịt dưới sông, thi nấu cơm, đập ấm đất...

Lễ hội đền Lương Văn Chánh được tổ chức hàng năm thể hiện sự tri ân với bậc tiền nhân có công khai cơ lập nghiệp, thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" của người dân Phú Yên.