Độc đáo lễ hội rước Mẫu thành Tuyên

Tương truyền xưa kia có hai nàng công chúa con gái Hùng Vương là Phương Dung và Ngọc Lân theo xa giá đến bờ sông Lô đỗ thuyền. Nửa đêm trời nổi giông bão, hai nàng đều hóa. Nhân dân trong vùng lập đền thờ. Năm Mậu Ngọ (1738) thời vua Cảnh Hưng đền thờ được xây dựng quy mô hơn. Năm Đinh Hợi (1767), người dân địa phương xây dựng thêm một đền thờ nữa bên bờ tả sông Lô phía thượng nguồn, đặt tên là Đền Thượng. Đền Hiệp Thuận được xây dựng phía hạ lưu nên được gọi là đền Hạ thờ công chúa Phương Dung. Đền Thượng thờ công cúa Ngọc Lân. Khi bị giặc dã xâm lược, người dân trong vùng chuyển hai nàng công chúa lên gốc đa để thờ, rồi lập ra đền Ỷ La.

Hàng năm, cứ vào ngày 11-16/2 âm lịch, lễ rước kiệu Mẫu bắt đầu từ Đền Mẫu Ỷ La ra đền Hạ. Sau đó, rước kiệu Mẫu từ đền Thượng qua sông về đền Hạ để cùng hợp tế. 

Người tham gia rước kiệu Mẫu phải là nam thanh, nữ tú. Trong khuôn khổ lễ hội diễn ra nhiều hoạt động như: lễ rước, thả đèn hoa đăng trên sông Lô, lễ tế... Phần hội cũng có nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc như: Hội thi ẩm thực, triển lãm ảnh và nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn.

Sau nhiều năm tổ chức, lễ hội rước Mẫu dần thu hút đông đảo người dân địa phương, du khách trong và ngoài tỉnh tham gia. Lễ hội rước Mẫu là nét văn hóa đặc sắc của Thành phố Tuyên Quang. Lễ hội rước Mẫu được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản phi vật thể cấp Quốc gia. Lễ hội rước Mẫu là nét rất riêng của người thành Tuyên.